معرفی کامل و جامع ژیاردیوزیس در حیوانات خانگی :
مرور کلی ژیاردیوزیس در حیوانات خانگی :
- انگل ژیاردیا یک تک یاخته ی تاژک دار روده ای در انسان ها و حیوانات اهلی و وحشی است؛ طیف گسترده ای از حیوانات را درگیر می کند.
- این انگل میکروسکوپی ممکن است وارد بافت پوششی روده شود، یا اینکه در آستر مخاطی روده آزاد باشد.
- عفونت ناشی از ژیاردیا، ژیاردیوزیس نام دارد که جزو بیماری های زئونوز است؛ ژیاردیوزیس در سگ ها و گربه ها هم از نظر بالینی و هم از نظر سلامت عمومی پراهمیت است.
- این بیماری در انسان ها و حیوانات به عفونت روده ای منجر می شود.
- ژیاردیا به دو فرم یافت می شود؛ فرم فعال آن متحرک بوده و تروفوزوئیت نامیده می شود و فرم غیرفعال آن بصورت کیست است که می تواند در خارج از بدن حیوان زنده بماند؛ فرم غیرفعال آن می تواند به مدت چند ماه در شرایط مرطوب زنده بماند (کیست ها در محیط های گرم و خشک زنده نمی مانند). پس از اینکه فرم غبرفعال آن توسط میزبان خورده شد، در لوله ی گوارش به فرم فعال تبدیل می شود و سپس در داخل روده تکثیر پیدا می کند (جدا شدن کیست دیواره ای تحت تاثیر اسید معده و آنزیم های پانکراس صورت می گیرد)؛ تبدیل کیست به تروفوزوئیت در ناحیه ی دوزادهه صورت می گیرد که طی آن با تاژک های خود به مخاط روده می چسبند. برخی از تروفوزوئیت ها در اطراف خود کیست تشکیل می دهند که سرانجام از طریق مدفوع وارد محیط می شوند و این چرخه ادامه پیدا می کند؛ چرخه ی زندگی آن بصورت مستقیم است.
- در اغلب موارد، ژیاردیا از طریق فرم غیرفعال از یک میزبان به میزبان دیگر منتقل می شود و در برخی از موارد، تروفوزوئیت ها از طریق مدفوع وارد محیط شده و به میزبان دیگر منتقل می شوند؛ طول عمر تروفوزوئیت ها در محیط کم است.
- انتقال ژیاردیا ممکن است مستقیم (تماس مستقیم با مدفوع حیوان مبتلا) و یا غیرمستقیم (از طریق غذا و آب) باشد. انتقال این بیماری اغلب از طریق مسیر دهانی – مدفوعی صورت می گیرد.
- انتقال مکانیکی از طریق حشرات حامل نیز گزارش شده است.
- عفونت ژیاردیا اغلب از طریق آب های آلوده گسترش می یابد. ژیاردیوزیس از طریق خون منتقل نمی شود.
- ژیاردیا معمولا از طریق مواد غذایی و آب آلوده به کیست به انسان ها منتقل می شود؛ سگ ها و گربه ها نیز معمولا با خوردن مواد غذایی آلوده به کیست و تماس مستقیم با مدفوع حاوی این انگل دچار بیماری می شوند.
- این بیماری در کشور های در حال توسعه شیوع بالایی دارد.
- ژیاردیوزیس یک عفونت رایج انگلی است که در سراسر جهان گسترش پیدا کرده است و ایران هم یکی از کشور های اندمیک این بیماری است.
- از نظر شرایط آب و هوایی، آب و هوای گرم و مرطوب برای گسترش آن مناسب است.
- وضعیت سیستم ایمنی، سن، جنس و شرایط محیطی از جمله فاکتور هایی هستند که بر این بیماری تاثیر می گذارند.
- چند گونه ژیاردیا وجود دارد که براساس ویژگی های مورفولوژیکی و نوع میزبان تقسیم بندی می شوند؛ ژیاردیا دئودنالیس، ژیاردیا کانیس، ژیاردیا موریس، ژیاردیا آژیلیس، ژیاردیا آردی و ژیاردیا میکروتی. فرم ژیاردیا برای میزبان های مختلف، متفاوت است، از جمله فرم کانیس آن، سگ ها را تحت تاثیر قرار می دهند.
- ژیاردیا دئودنالیس تنها گونه ای از آن ها است که در انسان ها یافت می شود.
- این بیماری هم در سگ ها و هم در گربه ها یافت می شود.
- میزان آلودگی سگ های آلوده به ژیاردیا کانیس تا ۳۶ درصد گزارش شده است (به طور میانگین، شیوع این بیماری در سگ ها ۶/۱۵ درصد و در گربه ها ۳/۱۰ درصد است).
- سگ هایی که کمتر از یک سال سن دارند، بیشتر به این بیماری دچار می شوند؛ زیرا سیستم ایمنی آن ها هنوز کامل نشده است (این بیماری در هر سنی بروز پیدا می کند).
- سگ هایی که در پناهگاه ها نگهداری می شوند، به دلیل تماس مستقیم با یکدیگر و مدفوع، بیشتر به این بیماری دچار می شوند. یکی دیگر از دلایل آن، اثرات ایمن فروشانی ناشی از استرس محیط نگهداری است.
- مکانیسم بیماری زایی ژیاردیا مبتنی بر تولید توکسین، تخریب فلور طبیعی، ایجاد بیماری التهابی روده، مهار عملکرد نرمال آنزیم های روده ای، کوتهسازی میکروویلی، ایجاد اختلالات حرکتی و آپوپتوز سلول های پوششی روده است.
- پاسخ التهابی میزبان به تخریب پرز ها و ریز پرز های روده ای منجر می شود که طی آن سوء جذب اتفاق می افتد.
- عفونت ژیاردیا شایع است، اما این ارگانیسم همواره یک پاتوژن موثر نیست، زیرا بسیاری از سگ ها و گربه های آلوده حامل های تحت بالینی هستند.
علایم بالینی ژیاردیوزیس در حیوانات خانگی :
- علایم بالینی این بیماری متنوع است؛ از عفونت های بدون علایم تا اسهال مزمن و درد حاد شکمی متغیر است.
- بی اشتهایی، ضعف، بی حالی، کاهش وزن، نفخ شکم، مدفوع بدبو، استفراغ، تهوع، سندرم سوء جذب، آروغ زدن، اسهال آبکی، اسهال چرب، علایم آلرژیک از جمله کهیر و آنژیو ادم از علایم بالینی مرتبط با این بیماری است.
- اسهال ممکن است متناوب یا پیوسته باشد.
- وجود موکوس، چربی زیاد و خون در مدفوع یکی دیگر از علایم بالینی این بیماری است.
- مدفوع معمولا نرم، کم رنگ، بدبو و همراه با چربی است.
تشخیص ژیاردیوزیس در حیوانات خانگی :
- بررسی علایم بالینی و تاریخچه ای به تشخیص احتمالی بیماری کمک می کند.
- تشخیص قطعی این بیماری مبتنی بر شناسایی کیست یا ژیاردیا متحرک در مدفوع است؛ کیست های ژیاردیا، بیضی شکل بوده و جداره ی مشخصی دارند.
- تست های اولیه تشخیصی این بیماری شامل اسمیر مستقیم نمونه های مدفوع، ارزیابی میکروسکوپی، شناورسازی مدفوع، IFA، الایزا و PCR می باشد؛ این تست ها می تواند به تنهایی یا همراه با یکدیگر انجام بگیرند.
- رادیوگرافی شکمی، ارزیابی نمونه های مدفوع (اسمیر مستقیم) و تست آنتی ژن از دیگر راه های تشخیصی است؛ شناسایی انگل به این شیوه دشوار است.
درمان ژیاردیوزیس در حیوانات خانگی :
- در صورت بروز علایم بالینی، هر چه سریع تر حیوان خانگی تان را به کلینیک دامپزشکی منتقل کنید تا تحت درمان قرار بگیرد.
- هدف اولیه درمان ژیاردیوزیس، توقف اسهال است.
- در برخی موارد، اسهال بدون درمان بهبود پیدا می کند.
- مترونیدازول، فبانتل، فورازولیدون، رونیدازول، تینیدازول، ایپرونیدازول، کیناکرین، آلبندازول و فنبندازول معمولا برای درمان ژیاردیوزیس تجویز می شوند؛ اثرگذاری فبندازول بیشتر بوده، از طرفی دیگر اثرات جانبی کمتری دارد.